Blockchain là gì? Sinh viên kinh tế làm được không?

14 năm trước, Viện Hàn lâm Công nghệ Quốc gia Mỹ đã công bố danh sách 14 thách thức Công nghệ của nhân loại thế kỷ XXI, nổi bật trong đó là những vấn đề liên quan an ninh mạng, độ bảo mật của dữ liệu trong thời kỳ phát triển mạnh của Internet. Chỉ hơn một năm sau, công nghệ Blockchain (công nghệ chuỗi-khối) chính thức ra đời và trở thành “chìa khóa tiềm năng” cho nỗi lo về bảo mật thông tin trong các giao dịch tài chính. Trải qua nhiều giai đoạn phát triển, Blockchain được coi là xu hướng nóng của hiện tại và tương lai nhờ những lợi ích vượt trội của công nghệ này trong đa lĩnh vực.

Biến chuyển này làm dấy lên “cơn khát” nhân lực ở những vị trí liên quan đến Blockchain trong thị trường tuyển dụng, không chỉ thu hút sinh viên khối ngành Công nghệ mà cũng đầy hứa hẹn với sinh viên Kinh tế. Tuy vậy, với một lĩnh vực vẫn-luôn-mới như Blockchain, sinh viên Kinh tế cần biết gì và cần làm gì để thực sự gia tăng cơ hội của bản thân, tạo đà cho tương lai ngành nghề khi có mong muốn dấn thân vào “vùng đất lạ” này? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp góc nhìn tổng quan về Blockchain và những yếu tố cần biết với sinh viên Kinh tế khi theo đuổi các vị trí công việc trong xu hướng công nghệ này; với hy vọng có thể giúp sinh viên vững tâm và lựa chọn lối đi phù hợp cho bản thân.

Phần 1. Tổng quan về Công nghệ Blockchain

1.1. Những hình dung cơ bản về cách vận hành của Blockchain

Blockchain (hay công nghệ chuỗi-khối) là một hệ thống lưu trữ dữ liệu mà ở đó thông tin được mã hóa để lưu lại trong các khối (block) và các khối đó liên kết với nhau theo thời gian tạo thành chuỗi (chain). Vì thế, Blockchain như một “cuốn sổ cái khổng lồ” ghi lại và theo dõi toàn bộ thông tin trong hệ thống của một hoạt động trao đổi, một tổ chức hay một doanh nghiệp nào đó.

Tính đến thời điểm hiện tại, Blockchain 4.0 là phiên bản mới nhất của công nghệ này, được đánh giá là đã kế thừa ưu điểm của tất cả phiên bản trước đó, hội nhập vào đa lĩnh vực trong đời sống xã hội và được ưu tiên áp dụng trong rất nhiều doanh nghiệp.

1.2. Blockchain đem đến những lợi ích nổi bật nào?

Xuất phát từ nhu cầu giải quyết những vấn đề về bảo mật thông tin trong thời đại số, Blockchain được thiết kế với ba thuộc tính nổi bật:

Tính bất biến (Immutability): Dữ liệu trên Blockchain sẽ không thể thay đổi mà chỉ được phép cập nhật thông qua sự đồng thuận của tất cả các bên trong một giao dịch. Nhờ đó, thông tin được lưu trữ sẽ chính xác, nhất quán và minh bạch tuyệt đối, hơn hẳn việc đăng tải dữ liệu truyền thống trên giấy tờ.
Tính phân tán, phân quyền (Distributed): Blockchain hoạt động độc lập tương thích với các bên doanh nghiệp, tổ chức trong giao dịch nhất định, hoàn toàn không chịu kiểm soát từ bên trung gian (bên thứ ba). Do đó, nếu một bên trong giao dịch bị mất hoặc bị hỏng khối dữ liệu, dữ liệu vẫn được bảo toàn trên Blockchain. Đồng thời, tính phân quyền giúp các bên trong quá trình mua bán cắt giảm chi phí, thời gian dành cho bên trung gian (như ngân hàng, luật sư…)
Tính bảo mật (Security): Tất cả dữ liệu được lưu lại trên hệ thống của mạng ngang hàng (peer-to-peer); hiểu đơn giản: các bên có quyền ngang hàng nhau trong việc kiểm soát dữ liệu và không một ai có thể thao túng hệ thống trừ khi chiếm được hơn 51% số lượng các peer (thực tế điều này rất khó xảy ra). Vì thế, các bên hoàn toàn có thể bảo mật thông tin riêng tư của mình.

1.3. Blockchain dẫn dắt những ngành nghề nào trong tương lai?

Đến nay, Blockchain đã vượt ra khỏi lĩnh vực tài chính, đầu tư ở những đời đầu. Công nghệ này đang được ứng dụng rộng rãi trong:

Thương mại điện tử (các hợp đồng thông minh quản lý thông tin sản phẩm, thông tin khách hàng…)
Sản xuất hàng hóa và quản lý chuỗi cung ứng (sổ cái quản lý lượng hàng phân phối qua các khâu, thông tin giao dịch…)
Truyền thông và viễn thông (hợp đồng kết nối các thiết bị của các nhà mạng khác nhau, kết nối các nhà mạng với người tiêu dùng…)
Dịch vụ y tế (ứng dụng theo dõi bệnh lý, giao dịch khám chữa bệnh…).
Ngoài ra, giải trí, thời trang, du lịch, giáo dục cũng là những lĩnh vực chứng kiến sự tham gia rộng rãi của công nghệ Blockchain.

Bạn có thể xem thêm về những ứng dụng của Blockchain tại đây.

Với khả năng được ứng dụng rộng rãi như vậy, Blockchain đã và đang tạo ra nhiều cơ hội cho sinh viên đa ngành, không chỉ với sinh viên khối ngành Công nghệ – Thông tin. Và để có hình dung chi tiết về những cơ hội việc làm của mình, các bạn sinh viên cần nắm rõ cung & cầu lao động trong xu hướng Blockchain, cụ thể là Những ai đang tuyển dụng? và Những ai đang được tuyển dụng?

Những ai đang tuyển dụng?

Hãy hình dung cầu về lao động trong xu hướng Blockchain như sân chơi của bốn người chơi chính sau:

Startups: Những công ty khởi nghiệp được coi như doanh nghiệp độc lập ra đời từ khi Blockchain phát triển. Họ cung cấp các sản phẩm, công cụ ứng dụng trực tiếp công nghệ Blockchain. Có thể kể đến một số startups nổi bật như: Chainalysis, Binance, FTX, Coinbase…
Industries: Những công ty, doanh nghiệp lớn ở nhiều lĩnh vực như Visa, HSBC (ngân hàng); Walmart, AB InBev (sản xuất và cung ứng); Prudential, MetLife (bảo hiểm); Pfizer, FDA (y tế); Gucci, Christian Dior (thời trang)… có mong muốn áp dụng công nghệ Blockchain trong vận hành và quản lý.
Tech firms: Những công ty công nghệ như Facebook, Google, Microsoft, Apple… sẽ đứng trước rủi ro thiệt hại nhiều nhất nếu Blockchain tiếp quản thế giới. Bởi phần lớn thành công của họ đều dựa vào các nền tảng tập trung mà họ cung cấp; nhưng hiện nay nhu cầu về các nền tảng phi tập trung tiếp tục tăng lên. Vì thế, tech firms cần thích ứng và ưu tiên việc ứng dụng Blockchain, cung cấp cho người dùng các công cụ để quản lý và lưu trữ.
Governments: Chính phủ các nước đã và đang nhìn ra những lợi ích to lớn của Blockchain (như cắt giảm chi phí, tính bảo mật, tính minh bạch…) trong việc quản lý các khoản vay, khoản trợ cấp hay đơn giản là quản lý thông tin của các cơ quan trong Chính phủ.

Để phát triển hay áp dụng công nghệ Blockchain hướng tới giải quyết nhu cầu của mình, cả 4 tập này đều đang thiếu và đang cần những nhân lực có tri thức, kỹ năng và kinh nghiệm. Theo các khảo sát của Recruitery: trên trang Upword, trong năm 2020 lượt tìm kiếm nhân sự có kỹ năng Blockchain đã tăng 2.000% trong ba quý liên tiếp và trong quý 1/2021 tăng hơn 6.000%.

Những ai đang được tuyển dụng?

Dưới góc độ tính chất công việc:

Nhìn một cách tổng quát, một nhân viên làm công việc liên quan đến Blockchain có thể đến từ hầu hết mọi nền tảng chuyên môn, nhưng thường được chia thành hai nhóm chính theo mức độ yêu cầu về chuyên môn công nghệ như sau:

Technical job: Có thể coi đây là những chuyên gia công nghệ (kỹ sư, nhà phát triển phần mềm, nhà quản trị mạng…). Họ được đào tạo chuyên sâu về các ngôn ngữ lập trình (Java, Python, C++…), đặc biệt được tiếp cận và có hiểu biết chi tiết về Blockchain.
Non-technical job: Blockchain không chỉ cần hỗ trợ kỹ thuật, mà thực tế các dự án về Blockchain hay các dự án về các lĩnh vực khác có ứng dụng Blockchain đều cần những vị trí cơ bản như kế toán, luật sư, nhân viên kinh doanh, nhân viên marketing, nhân viên đối ngoại… Các vị trí này có thể không yêu cầu mức độ chuyên môn cao về khoa học máy tính, phát triển phần mềm Blockchain như ở giới Công nghệ, nhưng tất yếu ứng viên được yêu cầu cần có kiến thức, tư duy nhất định về Blockchain.

Dưới góc độ vị trí công việc cụ thể:

Hiện nay, có rất nhiều vị trí đang được tuyển dụng trong 3 tập Startups, Industries và Tech firms. Có thể điểm qua một số cơ hội việc làm như sau:

Lập trình viên Blockchain (Blockchain Developer)

Trong xu hướng Blockchain, đây là vị trí có nhu cầu tuyển dụng cao nhất, với mức lương dao động từ 1.000-6.000 USD/tháng. Nhiệm vụ chính của một người làm nghề này là nghiên cứu, chế tạo và phát triển các ứng dụng (application) dựa trên công nghệ Blockchain, nhằm đem đến giải pháp tối ưu cho hoạt động của một tổ chức, doanh nghiệp trong lĩnh vực nhất định.

Chuyên viên quản lý dự án Blockchain (Blockchain Project Executive)

Người quản lý dự án Blockchain vừa có hiểu biết sâu sắc về hoạt động của doanh nghiệp, vừa có kiến thức về ngôn ngữ kỹ thuật Blockchain. Họ chính là cầu nối của doanh nghiệp với doanh nghiệp hoặc doanh nghiệp với công ty cung cấp giải pháp công nghệ, cũng là người đầu tàu lên kế hoạch triển khai và giám sát dự án.

Chuyên viên thiết kế giao diện Blockchain (Blockchain UX Designer)

Với sự kết hợp của Blockchain vào rất nhiều ngành công nghiệp, việc định hình một giao diện hấp dẫn và tin cậy với người dùng trên các ứng dụng Blockchain trở nên quan trọng. Người làm ở vị trí này bên cạnh những hiểu biết về các nền tảng Blockchain nói chung, cần có khả năng chú ý đến từng chi tiết, có khiếu nghệ thuật và sự bền bỉ.

Chuyên gia tư vấn luật trong lĩnh vực Blockchain (Blockchain Legal Consultant)

Các Startups hay Industries khi tung ra thị trường một sản phẩm ứng dụng công nghệ mới, sẽ luôn tìm kiếm các chuyên gia pháp lý về những điều cần cân nhắc khi chạy sản phẩm (như cách xử lý vấn đề tài chính, cách đảm bảo quyền sở hữu trí tuệ…). Với vị trí này, bạn cần hiểu rõ luật pháp quốc tế, có kỹ năng giao tiếp thuần thục và nền tảng ngoại ngữ tốt.

Mở khóa Blockchain cho sinh viên kinh tế

Phần 2. Lối vào ngành cho sinh viên Kinh tế

2.1. Đâu sẽ là lối đi tiềm năng cho sinh viên Kinh tế?

Từ việc nắm được cung & cầu lao động trong lĩnh vực Blockchain, các bạn sinh viên Kinh tế sẽ có được góc nhìn toàn cảnh về cơ hội ngành nghề của mình, từ đó có thể cân nhắc giữa tính chất, yêu cầu của từng vị trí, môi trường làm việc với sở thích, năng lực, kế hoạch của bản thân để tìm ra lối đi cho chính mình. Dưới đây là một số lời khuyên cho các bạn sinh viên trong quá trình cân nhắc và lựa chọn:

Về tính chất công việc:

Sinh viên Kinh tế hoàn toàn có thể thử sức ở cả những vị trí technical jobs hay non-technical jobs. Tuy nhiên cần lưu ý, để một sinh viên Kinh tế thực sự chuẩn bị đầy đủ nền tảng kiến thức chuyên môn về lập trình và công nghệ Blockchain cho technical jobs thì bạn sẽ cần đầu tư rất nhiều thời gian và sự nỗ lực, bởi những giới hạn trong nguồn thông tin tiếp cận và môi trường đào tạo. Vì thế, những vị trí như Project manager, Legal consultant, Marketers, Accountant, Public relations… liên quan đến Blockchain sẽ là lối đi tối ưu với hầu hết sinh viên Kinh tế muốn tìm kiếm công việc trong xu hướng này.

Về môi trường làm việc:

Nhu cầu tuyển dụng từ các Industries hoặc Startups kinh tế đa ngành đang có chiều hướng gia tăng đáng kể theo bối cảnh chuyển đổi số, trong đó có ứng dụng công nghệ Blockchain vào việc phát triển mô hình kinh doanh và nâng cao quản lý nhân lực. Vì thế, sinh viên Kinh tế với việc được tiếp cận thông tin, chia sẻ về cơ hội việc làm và văn hóa các doanh nghiệp ngay từ khi bắt đầu Đại học, nên nắm bắt ưu thế quan trọng này khi các bạn tiếp cận và tham gia vào các chương trình tuyển dụng.

Về bối cảnh đất nước:

Tiềm năng phát triển của công nghệ Blockchain ở Việt Nam là rất lớn. Việt Nam được các chuyên gia đánh giá là đang hội tụ ba điều kiện quan trọng cho sự phát triển này: “Thiên thời” – sự ủng hộ trong nhiều mặt của chính phủ, truyền thông, các doanh nghiệp tư nhân; “Địa lợi” – sở hữu tập người dùng (users) tiềm năng với gần 70 triệu dân sử dụng Internet, có hứng thú với công nghệ mới; “Nhân hòa” – đã có những startups blockchain thành công và sẵn sàng định hướng cho thế hệ hiện tại (Kyber Network, Kardia Chain, Sky Mavis…). Do đó trong tương lai sinh viên hoàn toàn có những cơ hội mở để khởi nghiệp, làm việc ngay tại đất nước mình.

2.2. Sinh viên Kinh tế cần chuẩn bị những gì?

Nỗi lo trái ngành và những thách thức về kiến thức, kỹ năng có lẽ là trăn trở phổ biến của những bạn sinh viên Kinh tế khi muốn tìm việc trong xu hướng Blockchain. Để có thể tối ưu hóa thời gian, nguồn lực của bản thân trong quá trình tích lũy hiểu biết và kinh nghiệm chuẩn bị cho công việc, các bạn nên có cho mình một mindset đúng đắn và con đường tiếp cận kiến thức phù hợp.

Tâm thế, mindset như thế nào cho đúng?

Thứ nhất, các bạn sinh viên nên tự mình tìm ra những lý do và mục tiêu khi có mong muốn trải nghiệm những vị trí liên quan đến Blockchain. Những mục tiêu cụ thể, thực tế sẽ là kim chỉ nam để bạn đi được bền bỉ, hiệu quả hơn mỗi ngày.

Thứ hai, bạn cần học cách vượt qua nỗi sợ trái ngành. Từ những chia sẻ tổng quan về Blockchain, xu hướng ngành nghề ở trên, sinh viên Kinh tế nên có hai mindset sau:

Các doanh nghiệp luôn rộng cửa với ứng viên Kinh tế và technical skill không phải là kỹ năng bắt buộc cho mọi vị trí. Để vận hành một dự án ứng dụng Blockchain cần đến một hệ thống nhân viên, quản lý từ nhiều vị trí mà không phải ai cũng được yêu cầu phải có kiến thức chuyên môn sâu. Chính những hiểu biết và ‘business sense’ về các lĩnh vực kinh tế cụ thể sẽ giúp bạn trở nên nhanh nhạy hơn trong việc đưa ra những giải pháp kinh doanh áp dụng công nghệ cho doanh nghiệp.

Kiến thức và kỹ năng có thể cải thiện từng ngày qua thái độ cầu tiến và sự nhiệt huyết học hỏi. Thực tế cho thấy, ở Việt Nam, Blockchain vẫn được coi là ‘vùng đất lạ’ với nhiều sinh viên, trong đó có cả những sinh viên khối Công nghệ – những người có thể biết về ngôn ngữ lập trình, khoa học máy tính nhưng không phải ai cũng được tiếp xúc, giảng dạy về Blockchain. Vì thế, bạn hoàn toàn có thể tiến xa nếu thực sự đầu tư để học tập, hoàn thiện mỗi ngày. Đặc biệt, bạn có thể tìm hiểu và tham gia các khóa học online, part-time về Blockchain, Big Data, Cybersecurity… có cấp chứng chỉ quốc tế của Cloud Credential Council hoặc Bootcamp.

Tích lũy kiến thức, kỹ năng như thế nào cho tối ưu?

1. Chủ động tích lũy kiến thức chuyên môn về Blockchain

Dù tham gia ứng tuyển vào một vị trí technical job hay non-technical job trong xu hướng Blockchain thì kiến thức về Blockchain luôn là một yêu cầu tất yếu đối với mọi ứng viên. Tuy nhiên, theo từng tính chất công việc mà mức độ chuyên sâu được yêu cầu sẽ khác nhau.

Nếu bạn có định hướng theo technical job?

Một người mới theo đuổi chuyên môn sẽ cần dành thời gian tích lũy Top 5 kiến thức và kỹ năng Blockchain cần có sau:

Cybersecurity (An ninh mạng)
Computer programming (Lập trình máy tính)
Cryptography (Mật mã học)
Blockchain data structure (Cấu trúc dữ liệu Blockchain)
Smart contract (Hợp đồng thông minh)

Bạn có thêm đọc chi tiết hơn về 5 kỹ năng trên tại đây.

Nếu bạn có định hướng theo non-technical job?

Bạn cần dành thời gian tìm đọc, nghiên cứu và ghi chép về tất cả những kiến thức cơ bản của Blockchain và cách thức hoạt động của những nền tảng Blockchain khác nhau. Điều này sẽ giúp bạn có được cái nhìn tổng quan nhất về xu hướng này trong thực tiễn.

2. Liên tục tiếp xúc với những business case và tìm giải pháp ứng dụng công nghệ Blockchain

Hãy khởi đầu bằng việc đi từ những business case cơ bản và những nền tảng Blockchain có sẵn. Sau đó, bạn hãy thử đề xuất ý tưởng tạo lập nền tảng mới và phát triển nền tảng đã có. Một tip để gia tăng hứng thú học tập trong bước này là hãy tìm hiểu về những doanh nghiệp, công ty mà bạn yêu thích hay đã theo dõi từ lâu.

Có thể nói, đây bước quan trọng để từ việc có được cái nhìn tổng quan về xu hướng Blockchain, bạn sẽ dần dần đứng từ góc nhìn của người trong ngành để hiểu thực sự bản chất của từng sản phẩm. Cụ thể, hãy tìm hiểu rõ nguyên nhân mà nền tảng ấy được tạo ra (why) và nền tảng ấy đã được tạo ra như thế nào (how). Đây sẽ là hai câu hỏi lớn tạo tiền đề giúp bạn dần hình thành thói quen tư duy và độ nhạy về công nghệ.

3.Tham khảo có chọn lọc những kênh thông tin về Blockchain

Quá trình tích lũy kiến thức chuyên môn (bước 1) và tiếp xúc với các business case (bước 2) sẽ trở nên hiệu quả hơn rất nhiều nếu các bạn sinh viên tìm đến những nguồn đọc uy tín.

Đặc biệt, vì Blockchain nhìn chung vẫn là một xu hướng mới ở Việt Nam, nên việc lắng nghe những chia sẻ, góc nhìn trực tiếp từ người trong ngành là điều quan trọng giúp các bạn có thêm cơ sở thực tế để xác định hướng đi của bản thân.

Bạn có thể tham khảo những nguồn gợi ý dưới đây:

Website:

101 Blockchain: Website cung cấp tất cả những thông tin từ cơ bản đến chuyên sâu về công nghệ Blockchain, đồng thời có nhiều khóa học online ngắn hạn, phù hợp với trình độ của từng tập người học.
IBM Cloud: Website cung cấp những thông tin, góc nhìn tổng quan về xu hướng Blockchain; đặc biệt đi sâu trong việc đưa ra những giải pháp, sản phẩm ứng dụng công nghệ vào vận hành doanh nghiệp.
The Daily Hold: Website chuyên cập nhật, đánh giá các xu hướng và dự án về Blockchain trên toàn cầu. Đây là địa chỉ phổ biến mà các nhà đầu tư thường tìm đến để tham khảo tin tức, góc nhìn mới nhất.
CafeF, Vietnambiz: Website cập nhật tin tức, phân tích từ tổng quan đến chuyên sâu về tình hình kinh tế, tài chính, doanh nghiệp Việt Nam; nhờ đó bạn sẽ có cái nhìn bao quát về các sự kiện biến động trên thị trường mỗi ngày.

Youtube:

Simplilearn: Kênh youtube cung cấp thông tin, hướng dẫn tự học về những xu hướng công nghệ, kỹ năng mới cần có dưới dạng những video ngắn, cô đọng, hình thức truyền tải sinh động.
Vietsuccess: Kênh youtube là nền tảng chia sẻ kiến thức, góc nhìn thực tế giúp người Việt trẻ thành công trong sự nghiệp; được biết đến rộng rãi qua những video phỏng vấn chất lượng từ người trong ngành, startups Việt Nam trong lĩnh vực công nghệ, kinh tế.

Khóa học online: Cloud Credential Council, 101 Blockchain, Linkedin, Bootcamp.

Đầu sách:

Blockchain: Bản chất của Blockchain, Bitcoin, Tiền điện tử, Hợp đồng thông minh và tương lai của tiền tệ – Mark Gates: Cung cấp một bản tóm lược dễ hiểu nhất cho những người mới bắt đầu và cả những ai muốn nghiên cứu sâu hơn về công nghệ Blockchain. Đọc cuốn sách này, bạn sẽ hiểu được Blockchain dưới nhiều khía cạnh, trong đó có cả những lời ngợi khen và quan điểm trái chiều.
The truth machine: Blockchain và tương lai của tiền tệ – Paul Vigna & Michael J. Casey: Bộ phóng viên dày dặn kinh nghiệm của Tạp chí phố Wall đã chỉ ra những cách thức mà Blockchain và ứng dụng của nó đang hoạt động trong vô số lĩnh vực của xã hội, nêu lên những cơ hội và thách thức mà chúng ta đang và sẽ gặp khi ứng dụng Blockchain vào cuộc sống.

Có thể thấy, việc tự tích lũy kiến thức, tư duy, kỹ năng về Blockchain không hề dễ dàng, nhanh chóng mà luôn cần sự bền bỉ và tinh thần ham học hỏi. Các bạn hãy luôn đề ra cho bản thân những mục tiêu cụ thể về điều bạn cần học và điều bạn muốn học, để thực sự ý thức về quá trình bạn đang đi và tận dụng nhiều nhất các cơ hội trau dồi bản thân.