Tư duy linh hoạt - Câu trả lời cho những hoài nghi về “sự phù hợp”

Bước vào cánh cửa Đại học, hẳn không ít sinh viên năm nhất từng hoang mang, mơ hồ, cảm thấy choáng ngợp bởi môi trường mới và mất định hướng về tương lai. Có những câu hỏi sẽ lặp đi quanh quẩn trong đầu bạn, khiến bạn cảm thấy mình như đang ở giữa ngã tư đường, không biết tiếp theo nên đi đâu, làm gì để tiến tới “thành công”. Đôi lúc, sự mông lung ấy sẽ khiến bạn mệt mỏi và muốn buông xuôi, nhưng bạn lại không cho phép mình dừng chân, không cho phép mình gục ngã. Trong những trường hợp như vậy, một lời khuyên hữu ích dành cho bạn là hãy sử dụng “tư duy linh hoạt” để xử lý tình huống. Vậy “tư duy linh hoạt” là gì và vì sao lại cần phải có nó?

Tư duy linh hoạt là gì?

Tư duy linh hoạt (mental/cognitive flexibility) có thể được hiểu đơn giản là khả năng ứng phó với mọi tình huống xảy ra trong cuộc sống, biết cách vận dụng những điều đã biết, đã học vào thực tiễn một cách khéo léo, hiệu quả. Giống như khi bạn gặp một bài toán mới, việc bạn cần làm sẽ là xem xét bài toán đó có liên quan gì đến những điều mình đã học, và có thể vận dụng những kiến thức cũ như thế nào để giải quyết bài toán đó.

Tại sao bạn – một sinh viên năm nhất, lại cần phải có tư duy linh hoạt?

Đầu tiên, con đường mà bạn đang chọn là Kinh tế – một lĩnh vực vô cùng phức tạp và biến đổi không ngừng. Ví dụ như, trong thời gian qua, Covid-19 đã khiến nền kinh tế nhiều quốc gia ảnh hưởng nghiêm trọng, song cũng chứng kiến sự phát triển thần kì của một số doanh nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp nhanh nhạy với chuyển đổi số và nắm bắt được nhu cầu thị trường. Để trở thành người dẫn đầu, bạn không thể không có sự nhạy bén, sẵn sàng thay đổi để phát triển hơn. Và tư duy linh hoạt sẽ là chìa khoá giúp bạn có thể làm được điều đó, có thể ứng phó với nhiều tình huống, mở ra nhiều cánh cửa thành công hơn trên con đường sự nghiệp sau này.

Hơn thế nữa, thế giới đang thay đổi liên tục. Và dòng chảy của thời gian không bao giờ ngừng lại để chờ đợi bất kỳ ai. Nếu không thay đổi để thích nghi, rất có thể ta sẽ bị bỏ lại phía sau. Là một sinh viên năm nhất – một tân binh đang bước những bước đầu tiên trên con đường xây dựng tương lai, bạn càng cần học nhiều thứ, nắm bắt nhiều thứ hơn để có thể sáng tạo và làm chủ tương lai của chính mình. Chỉ có bạn, với năng lực của bản thân, mới có thể nắm giữ tương lai của mình mà thôi.

Sau cùng, từ khi bắt đầu học đại học, bạn có bao giờ cảm thấy choáng ngợp, chưa thể làm quen được với môi trường đầy mới mẻ, thú vị nhưng cũng rất lạ lẫm kia không? Bạn có đang loay hoay với cách dạy – học rất khác ở Đại học, đang lúng túng khi cùng lúc phải tiếp xúc với rất nhiều người lạ, nhiều điều mới hay không? Một chút linh hoạt hơn trong tư duy có thể giúp cuộc sống của bạn bớt mệt mỏi, quay cuồng đi nhiều đấy.

*Tại sao ta lại cần có tư duy linh hoạt?*

Tư duy linh hoạt gồm những yếu tố nào?

Tư duy linh hoạt là một khái niệm tương đối rộng, nó bao gồm một tập hợp những kĩ năng nhỏ hơn. Theo định nghĩa của McKinsey, tư duy linh hoạt bao gồm:

Khả năng học tập suốt đời: Có được kỹ năng này, bạn sẽ có thể học bất kỳ thứ gì bạn muốn, không giới hạn bởi chuyên ngành hay điều kiện nào khác.
Khả năng thích ứng: Để làm quen và hoà nhập với môi trường mới, có lẽ bạn sẽ phải làm mới bản thân một chút, tìm hiểu một chút về “người bạn” mà mình sắp đồng hành, dù đó là môi trường Đại học, môi trường sống mới, những người bạn, người thày mới, hay xa hơn, là môi trường làm việc sau này.
Khả năng chấp nhận một quan điểm, một góc nhìn khác: Trong những năm tháng Đại học, hẳn ai cũng từng trải qua việc teamwork – “cơn ác mộng” khi mọi người không hiểu nhau và không thể thống nhất được công việc. Nhưng nếu bạn có kỹ năng này, bạn có thể tiếp thu những ý kiến khác biệt, cân nhắc đến quan điểm của mọi người, nhìn vấn đề ở các góc khác nhau, hẳn là “ác mộng” sẽ ít xảy ra đi nhiều đấy.
Sự tưởng tượng và sáng tạo: Điều này sẽ có thể giúp bạn có những đột phá trong học tập cũng như cuộc sống của mình đó.
Khả năng ứng dụng kiến thức trong các hoàn cảnh khác nhau: Có được kỹ năng này, bạn sẽ có thể tự tin đối mặt với những bài toán khó nhằn, có thể xác định giải pháp một cách nhanh chóng bằng việc kết hợp những gì đã biết, đã học một cách khéo léo.

*Tư duy linh hoạt bao gồm những yếu tố nào?*

Bên cạnh những ích lợi to lớn mà tư duy linh hoạt đem lại cho bạn, nó cũng sẽ yêu cầu bạn phải dành thời gian và công sức ra để học tập và rèn luyện, và đó sẽ là quá trình rèn luyện suốt đời để có thể thực sự trở thành một người linh hoạt. Không có con đường nào trải toàn là hoa hồng mà, phải không? Nhưng đừng vội nản chí, bởi tư duy linh hoạt sẽ có thể được hình thành từ những điều nhỏ nhất trong cuộc sống của chúng ta. Hãy cùng bắt đầu với chúng mình nhé.

Làm cách nào để rèn luyện tư duy linh hoạt?

Đầu tiên, bạn sẽ cần xác định mục tiêu của riêng mình: Bạn sẽ cần tìm câu trả lời cho những câu hỏi: “Mình cần rèn luyện kĩ năng này đến mức độ nào? Tại sao mình lại phải rèn luyện nó?” Bởi lẽ, mục tiêu sẽ là điểm tựa cho bạn trong quá trình rèn luyện, và tiêu chuẩn “thành thạo” một kỹ năng đối với mỗi người cũng sẽ là khác nhau. Mục tiêu và lộ trình càng rõ ràng, bạn càng dễ dàng cán đích.

Sau khi đã xác định được mục tiêu, dưới đây là một số gợi ý để bạn có thể bước đầu trở nên linh hoạt hơn:

Thử một lần bắt chuyện với người khác:

Hãy mạnh dạn bắt chuyện với một người bạn/thầy cô/anh chị để hỏi một vấn đề gì đó bạn còn khúc mắc trong việc học, việc kết bạn ở đại học hay bất kì điều gì bạn muốn, hoặc đơn giản chỉ là bày tỏ ấn tượng và mong muốn kết bạn với mọi người. Đừng ngại mở lời, bởi vì rất có thể, chờ đón bạn ở tương lai sẽ là những câu trả lời hữu ích và một mối quan hệ tốt. Mọi người sẽ không ngần ngại giải đáp cho bạn, nếu bạn thực sự cần họ. Đó cũng là cơ hội để bạn hiểu thêm về con người, là bước đầu để thích nghi ở môi trường mới đấy.

Thử học một thứ gì đó mới và tự mình ghi chép, theo dõi quá trình học:

Covid-19 đã đem đến cho chúng ta một cơ hội quý báu để có thể tự học. Hãy bắt đầu học bất cứ thứ gì bạn thích (một ngôn ngữ mới/một nhạc cụ/một kỹ năng mềm…) và nhớ ghi chép lại sự tiến bộ của bạn hàng ngày nhé. Đây sẽ là một cách để bạn có thể xây dựng khả năng tự học cho mình. Nguồn học có thể đến từ sách vở, mạng xã hội (Youtube, Facebook) hay các khoá học online trên các nền tảng trực tuyến (EdX, Coursera, v.v..).

Nếu bạn chưa biết mình nên học gì, nên bắt đầu từ đâu, thì chúng mình gợi ý bạn tham khảo khoá học Learning how to learn của Coursera nhé.

Tham gia một hoạt động ngoại khoá mà bạn có hứng thú hoặc tìm cho mình một câu lạc bộ:

Có lẽ không có cách nào để thực sự hiểu về một môi trường bằng việc trực tiếp trải nghiệm trong môi trường đó đâu đúng không? Hãy sử dụng mạng xã hội và Internet để tìm kiếm cho mình những cơ hội hoặc nhờ sự tư vấn, trợ giúp của anh chị, bạn bè để chọn cho mình một hoạt động ngoại khoá hoặc một câu lạc bộ phù hợp. Nhờ đó, bạn sẽ có thể làm quen hơn với môi trường, kết nối được với nhiều bạn bè và anh chị mới. Biết đâu, bạn sẽ tìm thấy một “ngôi nhà thứ hai” cho mình, bớt cảm thấy cô đơn, lạc lõng trong những năm tháng đầu Đại học này hơn. Thêm nữa, việc tham gia hoạt động ngoại khoá hay câu lạc bộ sẽ có thể giúp bạn học thêm được nhiều thứ, phát triển thêm được những kỹ năng, có được những khoảng thời gian quý giá ở Đại học.

Tập quan sát, đưa ý kiến và trao đổi ý kiến:

Hãy chú ý quan sát sự vật, sự việc xung quanh một cách chi tiết, kỹ càng hơn và dành thời gian để suy nghĩ, cảm nhận mọi thứ. Bạn cũng nên ghi lại những suy nghĩ của bản thân, có thể dưới dạng viết blog, ghi nhật ký hay thậm chí là viết status trên Facebook. Chủ đề để bạn tìm hiểu có thể bắt đầu từ lĩnh vực bạn quan tâm hay các vấn đề xã hội đang diễn ra quanh ta. Sau đó, hãy cố gắng trao đổi nó với người khác hoặc tìm hiểu quan điểm của họ. Điều này sẽ giúp bạn rèn luyện khả năng quan sát nhạy bén, cảm nhận và tích luỹ thêm kiến thức, mở rộng góc nhìn.

Bớt cầu toàn, cởi mở hơn với mọi thứ:

Dành sự ưu tiên và thời gian cho những việc quan trọng, không mất thời gian vào những những chi tiết nhỏ nhặt, không cần thiết. Bớt cầu toàn sẽ có thể giúp bạn không đóng khung bản thân trong quy chuẩn nhất định, từ đó giảm áp lực cho chính mình và mọi người. Chẳng hạn như, đừng “ôm việc” trong khi làm việc nhóm. Hãy tin tưởng vào những người đồng đội của bạn, bạn sẽ thấy mọi việc đơn giản hơn nhiều đó.

Lời kết

Nếu bạn còn đang sợ rằng linh hoạt sẽ khiến bản thân mất đi nét cá tính hay những giá trị trước đây mình đã xây dựng, thì chúng mình muốn nói với bạn rằng: Linh hoạt không có nghĩa là thoả hiệp, nhượng bộ, bằng lòng với tất cả những gì đang xảy ra trước mắt. Linh hoạt là để bạn có thể nhìn nhận nó với một tâm thế ổn định, từ đó phân tích và lựa chọn được điều phù hợp nhất với bản thân mình. Linh hoạt không những không làm mất đi giá trị cá nhân của bạn mà ngược lại, còn có thể củng cố và giúp bạn thể hiện những giá trị đó sao cho phù hợp với hoàn cảnh.

Mong rằng những chia sẻ của chúng mình có thể giúp ích cho bạn trong con đường tìm kiếm điều phù hợp với bản thân mình. Và hơn thế nữa, mong rằng tư duy linh hoạt có thể trở thành một người bạn đồng hành cùng bạn trong chặng đường xây dựng tương lai phía trước.